«Το συσσωρευμένο πρόβλημα των απορριμμάτων δεν πρέπει να λυθεί με απόθεση και ανακύκλωση στις χώρες του τρίτου κόσμου. Μια αειοφορική λύση αυτού του περιβαλλοντικού προβλήματος απαιτεί να λαμβάνεται υπόψη η περιβαλλοντική συμβατότητα των χρησιμοποιημένων υλικών ήδη κατά την παραγωγή των προϊόντων. Μακρινές μεταφορές στη διαχείριση των απορριμμάτων πρέπει να αποφεύγονται και τα απορρίμματα πρέπει να υφίστανται επεξεργασία όσο γίνεται επί τόπου. Τα υλικά πρέπει να αξιοποιούνται πάλι σαν πρώτες ύλες ή πηγές ενέργειας1. Και βέβαια πρέπει αυξηθεί η συνειδητοποίηση των καταναλωτών για οικολογικά ζητήματα και τις οικολογικές συνέπειες της υπερκατανάλωσης».
(NFI - Το Μανιφέστο για μια Νέα Ευρώπη, 2007, σ.37)
Οι θέσεις και οι προτάσεις των Φίλων της Φύσης (ΦτΦ)/ Friends of Nature Greece (NFGR) που παρουσιάζουμε αφορούν κυρίως τα οικιακά, εμπορικά, νοσοκομειακά, οικοδομικά αστικά απορρίμματα και όχι τα βιομηχανικά, χημικά απόβλητα/ κατάλοιπα.
Η εκτίμησή μας είναι ότι στην Ελλάδα παράγονται δυσανάλογα μεγάλοι όγκοι αστικών απορριμμάτων που είναι αποτέλεσμα α) της καπιταλιστικής πρόσκλησης, μέσω της διαφήμισης και των αξιακών προτύπων του συστήματος, για κατανάλωση περισσότερων προϊόντων που δεν τα έχουμε ανάγκη2 β) της έλλειψη παιδείας και ενημέρωσης γ) της ανυπαρξίας αξιόπιστου ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης απορριμμάτων δ) της διαπλοκής των μεγάλων οικονομικών, εργολαβικών συμφερόντων με παράγοντες των κυβερνήσεων και των ΟΤΑ.
Σύμφωνα με στοιχεία που έχουν δημοσιευτεί, η Ελλάδα παράγει 400 kg ανά κάτοικο (2003) ενώ στην Αττική παράγονται 500 kg ανά κάτοικο (2005). Στις χώρες της Ε.Ε., με υψηλό κατά κεφαλή εισόδημα, υπολογίζεται ότι ο κάθε κάτοικος, «παράγει» περίπου 500 κιλά σκουπίδια το χρόνο. Στις χώρες που εισέρχονται τώρα στην Ε.Ε. η παραγωγή «πέφτει» στα 300-350 κιλά το χρόνο (2003). Ωστόσο σε αρκετές πόλεις της Ευρώπης όπως η Κοπεγχάγη και Ζυρίχη, η παραγωγή σκουπιδιών έχει μειωθεί αισθητά με αποκορύφωμα το Φράϊμπουργκ που έχει καταφέρει να ανακυκλώνει κατά 64%, να διαχωρίζει τα οργανικά από το 1997, με αποτέλεσμα να μειώσει την παραγωγή σκουπιδιών ανά κάτοικο στο μισό μέσα σε 10 χρόνια: από 205 κιλά το 1996 σε 100 κιλά το 2007.
Το πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων είναι προαιώνιο, έχει καταγραφεί στη Βίβλο, με τη χωματερή της Ιερουσαλήμ «Γέενα» (το σύμβολο της κόλασης) αλλά και στην αρχαία Ελλάδα με το στρατηγό Επαμεινώνδα να του αναθέτουν ως υποβιβασμό την καθαριότητα και τη διαχείριση των σκουπιδιών στην αρχαία Θήβα. Ο Επαμεινώνδας και σε αυτή τη μάχη για την καθαρή πόλη βγήκε νικητής γιατί είχε στρατηγικό σχεδιασμό.
Από τον Επαμεινώνδα φτάσαμε στις μέρες μας στους ΧΑΔΑ, στις παράνομες ανοιχτές χωματερές και στα πρόστιμα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στους κατ΄ ευφημισμό Χώρους «Υγιεινής» ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ). Είναι κοινό μυστικό ότι οι ΧΥΤΑ στην πράξη είναι η νόμιμη εκδοχή των ανοιχτών χωματερών. Όλοι συμφωνούν, ανεξαρτήτως τις εναλλακτικές λύσεις που προτείνουν για την αντικατάσταση του υπάρχοντος συστήματος διαχείρισης των απορριμμάτων, ότι οι ΧΥΤΑ είναι τεχνολογικά ξεπερασμένοι, οικολογικά και οικονομικά απορριπτέοι, δεν μπορούν να εγγυηθούν ούτε υγειονομική ασφάλεια, ούτε προστασία στο φυσικό περιβάλλον.
Οι προτάσεις των κυβερνήσεων και των μεγαλοεργολάβων με φορέα υλοποίησης την αυτοδιοίκηση.
Ο Περιφερειακός Σχεδιασμός για την Αττική προβλέπει α) να συνεχιστεί η λειτουργία του ΧΥΤΑ Φυλής β) την κατασκευή δύο νέων χωματερών στο Γραμματικό και στην Κερατέα. Συνολικά προβλέπεται να κατασκευαστούν τέσσερα νέα εργοστάσια, δύο στη Φυλή και από ένα σε Γραμματικό, Κερατέα. Ο σχεδιασμός αυτός είναι υπερσυγκεντρωτικός, αφού θα δέχεται το 85% των αστικών απορριμμάτων της περιφέρειας, προβλέπει κατασκευές εργοστασίων μεγαλύτερων διαστάσεων από τις πραγματικές ποσότητες των απορριμμάτων που παράγονται για να εξυπηρετεί επιχειρηματικά και εργολαβικά συμφέροντα.
Επιπρόσθετα ο περιφερειακός σχεδιασμός της κυβέρνησης θα είναι ακριβός για τους δημότες, προάγγελος της καύσης των απορριμμάτων, δεν προωθεί την ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίηση, δεν καλλιεργεί την οικολογική συνείδηση, επιβραβεύει τη διαπλοκή, και αν υλοποιηθεί, θα αναπαράγει τα ίδια προβλήματα της υφιστάμενης κατάστασης.
Οι θέσεις και προτάσεις των ΦτΦ για ένα «Οικολογικό, αποκεντρωμένο, ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων» [βασίζεται στην πρόταση ΠΡΩΣΥΝΑΤ]
Οι θέσεις και οι προτάσεις των ΦτΦ βασίζονται στις βασικές οικολογικές αρχές της αποκέντρωσης, της μικρής κλίμακας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της διάχυσης της τυχόν όχλησης, της εγγύτητας, της διαφάνειας, της αυτάρκειας, της επαναχρησιμοποίησης, της εξοικονόμησης, της μείωσης του οικολογικού αποτυπώματος, του αντικαταναλωτισμού, στην ιδεολογική αντιπαράθεση στην πρόκληση της επιθυμίας απόκτησης νέων «αγαθών2», στην ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των πολιτών σε Εθνικό, Περιφερειακό και σε Τοπικό επίπεδο.
Οι ΦτΦ παρακολουθούν τις Διεθνείς Πρωτοβουλίες για τη μείωση του όγκου των απορριμμάτων: Zero Waste International Alliance, Zero Waste Europe, Association of Cities and Regions for Recycling and sustainable Resource management, European Week for Waste Reduction και υιοθετούν τη βασική πρόταση της Πρωτοβουλίας Πολιτών για τη Διαχείριση των Απορριμμάτων (ΠΡΩΣΥΝΑΤ3) για την αποκεντρωμένη κοινωνική και ολοκληρωμένη διαχείριση των αστικών απορριμμάτων. Ο στόχος της ΕΕ είναι το 75% των αστικών απορριμμάτων να ανακυκλώνονται μέχρι το 2025.
Βασικές αρχές της πρότασης των ΦτΦ: πρόληψη, προφύλαξη, αποκέντρωση των δραστηριοτήτων, αυτοδιαχείριση, μικρή κλίμακα, επιμόρφωση και η ενθάρρυνση της κοινωνικής συμμετοχής, διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα διαχείρισης με παράλληλο εκσυγχρονισμό των μέσων υποδομής και της εκπαίδευσης του προσωπικού. Αναθεώρηση και ριζική αλλαγή των μεγάλων μεγεθών των περιφερειακών σχεδιασμών, αποκλεισμός της καύσης.
Υιοθέτηση της θέσης της Διεθνούς Περιβαλλοντικής Οργάνωσης Friends of Nature/NFI «Μακρινές μεταφορές στη διαχείριση των απορριμμάτων πρέπει να αποφεύγονται και τα απορρίμματα πρέπει να υφίστανται επεξεργασία όσο γίνεται επί τόπου.» Με αγανάκτηση παρακολουθούμε την παράνομη μεταφορά σύμμικτων απορριμμάτων από την Μύκονο στο ΧΥΤΑ Φυλής (μέσω του λιμανιού της Ελευσίνας), από την Καλαμάτα και τη Σπάρτη να μεταφέρουν και να τα θάβουν στο δρυοδάσος της Φολόης στην Ηλεία και από διάφορες περιοχές στο λατομείο Μαλέα στο Μαρκόπουλο, Πεντέλη (κατασχέθηκαν 8 φορτηγά με οικιακά απορρίμματα 24/7/2013).
Οι ΦτΦ προτείνουν τα εξής επίπεδα διαχείρισης των απορριμμάτων:
Στο πρώτο επίπεδο (κατοικίας, επιχείρησης, υπηρεσίας, δήμου) βρίσκεται η οικιακή κομποστοποίηση, η επαναχρησιμοποίηση, ένα πυκνό δίκτυο σημείων συλλογής για τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης, τα ειδικά απόβλητα και τα ανακτήσιμα υλικά, τη δυνατότητα κατασκευής μικρής κλίμακας μονάδων διαλογής και κομποστοποίησης ήπιας τεχνολογίας, η διαλογή στην πηγή με σύστημα τεσσάρων ξεχωριστών κάδων: 1) Χαρτιά, Εφημερίδες, Περιοδικά, Χαρτοκιβώτια 2) Συσκευασίες από γυαλί, πλαστικό, αλουμίνιο μέταλλο 3) Βιολογικά απόβλητα (από κήπους, κουζίνες, τρόφιμα) 4) Υπολείμματα και αδρανή απόβλητα.
Στο δεύτερο επίπεδο (μεγάλων δήμων ή ομάδες δήμων), εγκαταστάσεις διαχείρισης, οι οποίες θα περιλαμβάνουν Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ), μονάδες επεξεργασίας προσανατολισμένες στην περαιτέρω ανάκτηση και κομποστοποίηση, μονάδες επεξεργασίας αδρανών.
Στο τρίτο επίπεδο (ευρύτερης γεωγραφικής ενότητας ή περιφέρειας), δίκτυο αποκεντρωμένων και άρτια οργανωμένων χώρων ασφαλούς διάθεσης ή και με παράπλευρη μονάδα επεξεργασίας σύμμεικτων, που θα δέχονται για υγειονομική ταφή τις μικρές ποσότητες υπολειμμάτων, κυρίως αδρανών υλικών, της τάξης του 7-10%.
Επιβάλλεται να υπάρξουν αντικειμενικές στατιστικές και συλλογή δεδομένων σε όλα τα επίπεδα έτσι ώστε να γίνεται σύγκριση των στοιχείων που αφορούν τις ποσότητες, το κόστος διαχείρισης και να υπάρχει έλεγχος των διαδικασιών και της επιτυχίας του συστήματος αποκομιδής.
Η ανωτέρω πρόταση για την εφαρμογή του Συστήματος για τη ολοκληρωμένη Διαχείριση των αστικών απορριμμάτων για να υλοποιηθεί προϋποθέτει α) τον ουσιαστικό και υποστηριχτικό ρόλο της κοινωνίας (συλλόγων, πρωτοβουλιών πολιτών, σχολείων και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων κ.λπ) β) τη διάθεση αλλά και την ικανότητα των Δήμων και των υπηρεσιών να τον εφαρμόσουν.
Εκτιμούμε ως θετικό το γεγονός ότι οι Δήμοι Ελληνικού – Αργυρούπολης, Γλυφάδας και Βούλας συνεργάζονται με το ΤΕΙ Πειραιά για να εφαρμόσουν ένα σύστημα αποκεντρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων σε τοπικό επίπεδο, στο πρώην αεροδρόμιο Ελληνικού.
Οι ΦτΦ θα στηρίξουν δήμους και άλλες πρωτοβουλίες πολιτών, επιστημονικών ιδρυμάτων, συλλόγων και άλλων φορέων, καθώς και επιχειρήσεων, που βασίζονται στις αρχές της οικολογικής, αποκεντρωμένης κοινωνικής και ολοκληρωμένης διαχείρισης των αστικών απορριμμάτων και στον προγραμματισμένο με χρονοδιάγραμμα κλείσιμο του ΧΥΤΑ Φυλής.
Σημειώσεις:1 - Aνάκτηση ενέργειας: θεωρούμε ότι περιβαλλοντικά και κοινωνικο-οικονομικά αποδεκτή είναι μόνο η αξιοποίηση του βιοαερίου που παράγεται, εφόσον έχει προηγηθεί χωριστή συλλογή του βιοαποδομήσιμου κλάσματος των απορριμμάτων [ΠΡΩΣΥΝΑΤ]
2 – Είμαστε ενάντια στον υπερκαταναλωτισμό και όχι υπέρ της λιτότητας.
3 - Οι θέσεις της ΠΡΩΣΥΝΑΤ στο blog http://prosynat.blogspot.gr/
Το Ελληνικό Δίκτυο Περιβαλλοντικών Κοινωνικών Οργανώσεων «ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ» ιδρύθηκε το 2007 και αποτελεί τμήμα της Διεθνούς Περιβαλλοντικής Οργάνωσης Friends of Nature/NFI (1895). Στους NFI http://www.nfi.at συμμετέχουν 45 εθνικές οργανώσεις απ΄ όλο τον κόσμο με περισσότερα από 500.000 μέλη. Οι NFI συμπεριλαμβάνονται στους GREEN10/G10 που είναι οι δέκα μεγαλύτερες περιβαλλοντικές οργανώσεις στον κόσμο.
.jpg)
